Wielu pacjentów dostających skierowanie na testy wysiłkowe nie wie, jak się do nich przygotować i czego konkretnie się spodziewać. Jeśli lekarz nie wyjaśnił szczegółowo przebiegu badania z wykorzystaniem systemów wysiłkowych, warto wcześniej zapoznać się z procedurami, aby wiedzieć, po co się wykonuje testy wysiłkowe i w jaki sposób takie badanie przebiega.
Test wysiłkowy, znany szerzej jako elektrokardiograficzna próba wysiłkowa to badanie, do którego wykorzystuje się systemy wysiłkowe. Dzięki temu można określić, jak zachowuje się serca w trakcie zwiększenia wysiłku. Niektóre zmiany na sercu widoczne są dopiero w momencie, gdy tętno wzrasta; oznacza to, że w spoczynku serce może wyglądać na zdrowe, a ewentualne problemy pojawiają się dopiero w chwili, gdy bicie serca przyspiesza. Dzięki próbie wysiłkowej można określić ogólny stan serca oraz zaplanować dalsze leczenie pacjenta.
Wskazania i przeciwwskazania do testu wysiłkowego
Wskazania do przeprowadzenia testu wysiłkowego obejmują przebyty zawał serca i diagnozę bólów występujących w klatce piersiowej oraz zaburzeń pracy serca. Przeciwwskazania natomiast obejmują stan bezpośrednio po świeżym zawale serca (kardiolog określa moment, w którym można przeprowadzić test wysiłkowy, ale za „świeży zawał” uznaje się taki, który przebyło się w odstępie krótszym niż 48 godzin), posiadanie zwężonej zastawki aortalnej i nieopanowaną niewydolność serca. Testu wysiłkowego nie wykonuje się również w przypadku ostrego zapalenia osierdzia lub mięśnia sercowego. Istnieją również przeciwwskazania względne, na podstawie których lekarz może nie dopuścić pacjenta do badania. Są to między innymi: zaburzenia elektrolitowe, ciężki stan po zawale (nawet kilkanaście dni później), tętniak serca czy nadciśnienie płucne.
Przygotowanie do zabiegu
Ostatni posiłek należy zjeść 3 godziny przed zabiegiem; do 3 godzin przed testem wysiłkowym nie można palić tytoniu. Dodatkowo na 12 godzin przed badaniem nie powinno się podejmować intensywnego wysiłku fizycznego.
Należy odstawić także leki beta-adrenolityczne (inaczej β-blokery), ponieważ mogą zakłócać diagnostykę.
Przebieg badania
Przed badaniem do ciała pacjenta podłącza się elektrody. Systemy wysiłkowe w tym czasie przeprowadzają diagnostykę medyczną, którą po zakończeniu treningu można wydrukować i zanalizować. Testy wysiłkowe wykonuje się najczęściej na cykloergometrach lub na bieżni ruchomej.
Jednym z najpopularniejszych urządzeń jest cykloergometr CRG 200. Lekarz prowadzący stopniowo zwiększa obciążenie w trakcie ćwiczeń, a moduł EKG rejestruje pracę serca – w trybie spoczynkowym to 12 odprowadzeń, w trybie treningowym – 2. Analiza stanu pacjenta w trakcie wysiłku jest wieloaspektowa: moduł bada częstość rytmu, MET (wielokrotność pochłaniania tlenu w spoczynku), ciśnienie krwi, obciążenie. Maksymalna waga pacjenta korzystającego z cykloergometru nie może przekraczać 150 kilogramów.
Bieżnia B612 może być stosowana w dwóch przypadkach. Połączona z programem cardioTEST sprawdzi się przy przeprowadzaniu badań wysiłkowych, natomiast połączona z programem AsTER Rehabilitacja Beta XL System może stanowić element kompleksowej rehabilitacji kardiologicznej. Maksymalna waga pacjenta korzystającego z bieżni nie może przekroczyć 180 kilogramów.
Do zapisu wyników testu używa się różnych systemów wysiłkowych. Przykładowo, system AsTER Rehabilitacja Beta XL System łączy się zarówno z cykloergonometrem, jak i z bieżnią.
Wskazania do zakończenia badania
Test wysiłkowy należy przerwać w momencie, w którym pacjent zaczyna odczuwać rosnący ból w klatce piersiowej, a także wtedy, gdy ciśnienie tętnicze wzrasta do niepokojącego poziomu. Dodatkowo badanie trzeba zakończyć, gdy pojawiają się duszności, zsinienia i niebezpieczne zaburzenia rytmu serca. Systemy wysiłkowe, takie jak CardioTEST Beta System XL v.132, na bieżąco wykonują pomiary poziomu ST i nachylenia odcinka ST, dzięki czemu lekarz, widząc wyniki, może zadecydować o szybszym zakończeniu badania. Warto wiedzieć, że systemy wysiłkowe firmy Aspel posiadają również czujniki, które włączają alarm w momencie, gdy pojawia się arytmia lub parametry zagrażające życiu pacjenta. Dzięki temu test wysiłkowy jest bezpieczniejszy dla pacjenta, choć i tak badanie obowiązkowo musi być przeprowadzane w obecności wykwalifikowanego lekarza, a na sali musi znajdować się sprzęt do reanimacji (w razie potrzeby, gdyby osoba badana straciła przytomność w trakcie badania lub po nim).
Ból, który może wystąpić u pacjenta w trakcie badania, oznacza się za pomocą kilkunastostopniowej skali Borga, gdzie 6 oznacza lekki, nieznaczny wysiłek, 8 to wysiłek średnio ciężki, 12 to bardzo ciężki, a 18 to wysiłek maksymalny.
Badanie na bieżni dla osób z niską tolerancją wysiłkową
U niektórych osób niemożliwe jest wprowadzanie zróżnicowanego obciążenia. Dotyczy to pacjentów po przeszczepach serca czy tych, którzy mają wszczepione rozruszniki. W takim przypadku stosuje się test marszu, w trakcie którego pacjent musi na bieżni pokonać w 6 minut jak najdłuższy odcinek. Przy teście marszu bieżnia B612 stosuje obciążenie ciągłe, jednostajne, które nie nadwyręża możliwości pacjenta. Bieżnia połączona z systemem AsTER Rehabilitacja Beta XL umożliwia również ręczne wprowadzenie takiego treningu, który kardiolog uzna za najlepszy dla pacjenta.
